Zamiast jasno wyznaczonych celów, gracz ma możliwość dokonywania własnych wyborów. Właśnie dzięki temu, że gracz może bez żadnych przeszkód ingerować w wirtualne środowisko, gra szybko przyciągnęła wielu różnych graczy. Jedynym prawdziwym celem gry jest organizowanie czasu Simom i pomaganie im w osiąganiu ich własnych celów rozwojowych.

Simy mają zaimplementowany skrypt wolnej woli, więc nawet jeśli coś im zlecimy, mogą zdecydować, że najpierw powinno być wykonane coś innego lub po prostu zignorować komendę. Gracz musi zastanawiać się, co Simy mogą robić w danym czasie, np. czy mają się bawić, czytać, ćwiczyć swoje umiejętności. Simy, zupełnie jak ludzie, muszą mieć zaplanowane codzienne czynności, takie jak higiena osobista, jedzenie, czy spanie. Jeżeli gracz zapomni o tych czynnościach, Simy najpierw zachorują, a później umrą. Ponadto Simy potrzebują rozrywek w swoim życiu; jeżeli jej nie otrzymają, pasek szczęścia (rozrywki) będzie się obniżał, a Simy popadną w depresję. Simy nie zostały jednak zaprogramowane, aby zrobić sobie jakąś krzywdę, więc nawet w depresji nie będą próbowały np. popełnić samobójstwa. Mimo to Simy potrafią być dla siebie bardzo niemiłe np. poprzez obrażanie, uderzanie ich czy wszczynanie bójek.

Stan finansowy jest regulowany poprzez wysyłanie Simów do pracy, płacenie rachunków, kupowanie produktów żywnościowych i tym podobne czynności.

Dodatkowo, gra zawiera bardzo rozbudowany system architektury. Właściwie, to gra początkowo była tworzona jako symulacja projektowania wnętrz z Simami jako dodatkiem do całości. Podczas rozwoju gry zauważono, że Simy są bardziej interesujące niż domy, więc postanowiono właśnie o nich zrobić grę.

Sztuczna inteligencja Simów jest bardzo zaawansowana i chociaż gracz musi dość często interweniować, aby sprowadzić ich na właściwą ścieżkę, Simy potrafią zadbać o najbardziej podstawowe codzienne czynności. The Sims nie ma określonego celu, więc i nie ma żadnego momentu, w którym wygrywa się grę. Częściej mówi się o niej jako o zabawce, a nie grze.

W grze znalazły się limity, których (bez odpowiednich programów) ominąć się nie da: najbardziej znany z nich to fakt, że dzieci nigdy nie dorastają (mimo że niemowlaki owszem). Innymi znanymi ograniczeniami są brak informacji o wieku Sima (Simy są nieśmiertelne) oraz brak weekendu. Na przykład, dorosły Sim idzie do pracy każdego dnia, a dziecko każdego dnia do szkoły.

Simy są prowadzone przez gracza poprzez instruowanie ich do wykonania pewnych interakcji z innymi obiektami (zestaw telewizyjny, radio, inny Sim). Simy mogą przyjmować gości, lecz gracz nie może bezpośrednio nimi kierować. Gracz może kazać swojemu Simowi zaprosić wizytatora do np. gry w szachy lub oglądania telewizji.

Pomimo że Simy nie mają wieku i przy pewnej ilości ostrożności gracza są nieśmiertelne, to Simy i tak mogą umrzeć w różnych wypadkach. Mogą być to na przykład: zagłodzenie, utopienie, spłonięcie w pożarze, porażenie prądem lub poprzez wirus (można nabawić się go od świnki morskiej, co może się stać, gdy jej klatka nie jest sprzątana regularnie). Dodatkowo, dzieci Simów mogą zostać wysłane do szkoły wojskowej, jeżeli ich stopnie szkolne są bardzo słabe przez dość długi czas. Jeżeli dziecko zostanie wysłane do takiej szkoły, już nigdy nie wraca do rodziny. Pomimo takich porażek, wielu graczy umyślnie tak traktuje Simów, aby obejrzeć ich reakcje. Jeżeli gra nie została zapisana można robić to bez żadnych obaw o przyszłość Simów.

Simy mogą okazywać sobie namiętność niezależnie od płci adorowanego Sima. Konieczne jest do tego zdobycie odpowiedniego poziom sympatii między dwoma Simami, aby mogło dojść do namiętnych pieszczot i pocałunków (odbywających się zawsze na stojąco). W Simach zawarto ponadczasowy element poprawności politycznej: jest to jedyna gra na świecie, która uwzględnia różne obyczaje kulturowe w zakresie płciowości. Gracz może sam decydować nie tylko o powstawaniu małżeństw heteroseksualnych zaczynających się błyskawicznym ślubem ze suknią i welonem dla pani Sim, ale również można tworzyć jednopłciowe związki partnerskie dwóch panów Simów lub dwóch pań Simek, które doprowadzają do zamieszkania we wspólnym domu. Istnieje również możliwość tworzenia związków poligamicznych, typowych dla kultur muzułmańskich. W grze funkcjonuje również element zazdrości, który w kontaktach między "zakochanymi" Simami doprowadza do napadów złości i policzkowania się Simów. Jest to szczególnie zauważalne w związkach poligamicznych, gdy Simy zaproszone do zamieszkania pod jednym dachem łatwo z poziomu miłości przechodzą do nienawiści.